– Handel zagraniczny będzie odgrywał bardzo znaczącą rolę w odbudowie gospodarczej dla Polski, a także dla państw naszego regionu i pewnie będzie jednym z istotniejszych elementów napędzających wzrost i powrót do normalności w kolejnych latach – mówił dr Piotr Arak, otwierając prezentację raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Transformacja polskiego eksportu – 30 lat wzrostu i co dalej?”
Efektem transformacji była imponująca poprawa salda obrotów handlowych; w 2015 r. po raz pierwszy od lat 80. mieliśmy nadwyżkę w handlu zagranicznym. Szacunki wskazują, że w 2020 r. dodatnie saldo osiągnęło rekordowy poziom.
Na tak wysoką dynamikę eksportu złożyły się istotne zmiany strukturalne w polskiej gospodarce i handlu zagranicznym. Zdaniem prof. Karoliny Pawlak z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu wspólnym mianownikiem zmian w polskim eksporcie była liberalizacja wymiany dóbr i usług oraz kapitału, czego konsekwencją był wzrost udziału polskich przedsiębiorstw w globalnych łańcuchach wartości (GVC).
Według ostatnich dostępnych danych (baza World Input-Output Database) udział GVC w polskim eksporcie w 2014 r. sięgał prawie 60 procent.
Transformację w polskim handlu zagranicznym przyspieszył od połowy lat 90. napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych. W okresie poprzedzającym akcesję Polski do UE to firmy z kapitałem zagranicznym kształtowały w znacznym stopniu obroty Polski z zagranicą. Od 2012 r. większościowy udział w eksporcie odzyskały przedsiębiorstwa z kapitałem wyłącznie polskim.
Integracja z gospodarką światową przyniosła istotne zmiany w strukturze geograficznej i towarowej naszego eksportu. Zyskały na znaczeniu produkty wytwarzane w ramach GVC – maszyny i urządzenia, i sprzęt transportowy. Te grupy razem z pozycją metale i ich wyroby w 2019 r. stanowiły blisko połowę polskiego eksportu towarów. Podniósł się przy tym poziom zaawansowania technologicznego sprzedawanych wyrobów.
– Przejawem transformacji są też zmiany struktury eksportu i zmiany zaawansowania technologicznego sprzedawanych wyrobów. I tak – zwiększył się udział produktów wysokiej techniki blisko 3-krotnie, z 4,5 do 11 procent i zwiększył się udział produktów średnio wysokiej techniki, które są właśnie wytwarzane w ramach GVC – mówił współautor raportu PIE dr Łukasz Ambroziak.
Badania PIE wskazują, jak można zwiększyć wartość polskiego koszyka eksportowego.
Zdaniem prof. Krzysztofa Marczewskiego konieczne jest tu rozwijanie specjalizacji w zakresie produktów o coraz większej wartości dodanej. Polskie specjalizacje powinny zbliżać się do dwóch światowych segmentów: chemii i elektroniki. Pozytywny jest fakt, że Polska ma już pewne przyczółki w ofercie eksportowej w tym zakresie. Są to takie branże, jak np. leki, aparatura przemysłowa, maszyny, czy urządzenia specjalistyczne.
Autorzy raportu twierdzą, że „Transformacja polskiego eksportu we wskazanym kierunku jest zarówno możliwa – uwzględniamy tu obecną jego strukturę, jak i korzystna – zakładamy chęć dalszego rozwoju polskiego eksportu w kierunku dóbr o coraz wyższej wartości dodanej. Potencjalne korzyści ekonomiczne z takiej transformacji są ogromne – przesunięcie zaledwie 0,37 proc. polskiego eksportu w kierunku dóbr perspektywicznych wiązałoby się z około 1,3-procentowym wzrostem wartości PKB per capita w 20-letnim horyzoncie”.
